Związek Bojowników o Wolność i Demokrację – ZBoWiD

Z Pisma Wydziału Propagandy i Agitacji KC PZPR do wydziałów propagandy komitetów wojewódzkich PZPR:

Działalność ZBoWiD stanowi ważny czynnik w całokształcie pracy ideowo-politycznej prowadzonej przez partię. Partia posiada możliwość dotarcia przez ZBoWiD do wielu środowisk nieobjętych dotąd jej politycznym oddziaływaniem, nieraz znajdujących się pod wpływem ideologicznych elementów wrogich socjalizmowi, oraz możliwości wywierania wpływu na te środowiska w duchu naszej ideologii i pozyskiwania ich dla sprawy socjalizmu.

5 marca 1959
Cyt. za: Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989 – geneza, funkcjonowanie, znaczenie, red. Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2017.

Hanna Świda-Ziemba:

[…] Gdyby było tak, że w Peerelu istnieli tylko ci legendarni komuniści „trzymający władzę” i ujarzmione społeczeństwo – byłoby znacznie łatwiej. Społeczeństwo nie było ujarzmione, ale wciągnięte w ten złożony system, choć jego uczestnictwo nie polegało na aktywnym popieraniu komunizmu i komunistów. Istotą systemu totalitarnego jest to, że nie może on istnieć bez konformizacji ludzi, którzy w różnym stopniu w nim uczestniczą.
Przez te 45 lat w Polsce ludzie byli na wielorakie sposoby powiązani z systemem. Na przykład część prześladowanych akowców, bohaterów, wstąpiła do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, któremu przewodził Mieczysław Moczar, wcześniej ich prześladujący. Zaangażowali się w ZBoWiD, bo przynależność do niego dawała pewne profity, ale też dlatego, że byli zżyci na tyle z systemem, że uważali za naturalne z jego strony uznanie i przywileje, a zapominali, jakie są jego korzenie.

Hanna Świda-Ziemba, Obrachunek po Peerelu, w rozmowie z Hanną Antos, „Karta” nr 62/2010.

Mieczysław Moczar, prezes Rady Naczelnej ZBoWiD:

Tu i ówdzie słyszy się głosy, nawet wśród piastujących odpowiedzialne, poważne stanowiska, że organizacja ZBoWiD “jest na wymarciu”, że jeszcze parę lat i pozostanie po niej tylko zapis w encyklopedii lub podręcznikach historii.

„Za Wolność i Lud” 1980, nr 46, s. 8., cyt. za: Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989 – geneza, funkcjonowanie, znaczenie, red. Tadeusz Ruzikowski, Warszawa 2017.