Związek Literatów Polskich

Maria Dąbrowska w dzienniku:

Cały wczorajszy ranek spędziłam nad maszyną, pisząc na wezwanie [natarczywe, z żądaniem sprawozdań] Związku [Literatów Polskich] […] do udziału w miesiącu “pogłębiania przyjaźni polsko-radzieckiej”, przez cały naród nazywanym miesiącem “pognębiania” owej “przyjaźni” – pisząc tedy opowiadanie […] z jedynego mego pozytywnego zetknięcia się w 1945 roku z żołnierzami sowieckimi. […] Choć piszę, jak było rzeczywiście i nie przekręcam faktów, prawda to krzywooka, skoro nie mogę opisać tysiąca wypadków odwrotnych, w których tacy sami żołnierze sowieccy okazywali się rozbestwioną dziczą.

Ale sytuacja pisarza i każdego zresztą człowieka staje się tak trudna, że nie mogąc podjąć walki ze złem, trzeba robić koncesje, by nie zginąć.

8 listopada 1950

Gdy gusty literackie tworzy rząd i gdy on decyduje, co się ma czytelnikowi podobać, gdy podobać im się ma to, co podoba się cenzurze i Urzędom Bezpieczeństwa – wszelka twórczość musi zamrzeć. Toteż coraz większa liczba starszych pisarzy zamilka, jakby przed czasem i żywcem pogrzebana. Literaturę będą fabrykować młodzi, giętcy smarkacze.

Warszawa, 15 listopada 1950
Skarbiec. 200 lat Ossolineum, red. Marta Markowska, wybór i oprac. Marta Markowska, Wrocław 2017.

Jerzy Zawieyski w dzienniku:

Zebranie w Związku Literatów. Grono pisarzy pragnie wydać książkę, upamiętniającą hamowanie literatury przez administrację. Chodzi o ponury okres presji po zjeździe szczecińskim do roku 1954. W książce mają się znaleźć wspomnienia pisarzy milczących i opornych, a także ma być zamieszczona kronika oficjalnych enuncjacji na temat postulatów socrealizmu. Zgodziłem się na udział w tej pracy ze względów historycznych. Pragnę opisać swoje dzieje ośmiu lat milczenia.

Dziwna rzecz, na zebraniu byli pisarze, którzy niedawno jeszcze gorliwie propagowali wulgarne tezy partii i liderów związku. Co na przykład może napisać Ważyk z okresu poszczecińskiego lub co może z tego samego okresu napisać [Jerzy] Andrzejewski?

24 maja 1956
Jerzy Zawieyski, Odwilż, „Karta” nr 63/2010.